Layer 2 Rollups, Ethereum gibi Layer 1 projelerinin performansını artırmak için tasarlanmış yenilikçi ölçeklendirme çözümleridir. Layer 2 Rollups, işlemleri zincir dışında işler ve ardından birden fazla işlemi tek bir grup halinde paketleyip ana zincire gönderir. Bu süreç, Layer 1 projesindeki işlem yükünü azaltır ve düşük işlem ücretiyle birlikte yüksek işlem verimi elde edilir.
Optimistic Rollups ve ZK-Rollups gibi farklı türleri bulunur. Optimistic Rollups, Arbitrum ve Optimism gibi projeler tarafından uygulanmakta olup, işlemleri zincir dışında işler ve yalnızca bir anlaşmazlık durumu ortaya çıktığında zincire gönderir. Bu yaklaşımla işlem hızları artarken güvenlikten de ödün verilmez. ZK-Rollups ise, zkSync ve Loopring gibi projeler tarafından kullanılmaktadır ve işlemlerin geçerliliğini doğrulamak için sıfır bilgi kanıtları (ZK-Proofs) kullanır.
Layer 1 projeleri, merkeziyetsizlik ve yüksek güvenlik sağlamak için tasarlanmışlardır, ancak tasarım özellikleri yüksek işlem hacmini kaldırmada genellikle yetersiz kalmaktadır. Örneğin, Ethereum ağı saniyede yalnızca sınırlı sayıda işlemi (yaklaşık 15 TPS) gerçekleştirebilir. Bu sebeple ağ tıkanabilmekte ve işlem ücretleri yükselebilmektedir. Layer 2 çözümlerinin işlemleri zincir dışında işlemesi yükü azalttığı gibi ağın işleme kapasitesini büyük ölçüde artırır.
Layer 1’de işlem ücretleri, ağdaki işlem yoğunluğuna bağlı olarak artabilmektedir. Özellikle mikro işlemler için blockchain kullanımını maliyetli hale gelmektedir. Layer 2 çözümleri daha az sayıda işlemi ana zincire göndererek işlem maliyetlerini düşürmeye ve kullanıcılara daha ekonomik bir deneyim sunmaya çalışır.
Layer 1 üzerindeki işlem onay süreleri ağın yoğunluğuna bağlı olarak uzun sürebilmektedir. Uzun süreçler, kullanıcıların hızlı ve kesintisiz bir deneyim yaşamasını engeller. Layer 2 çözümleri ise işlemleri anında işleyerek ve yalnızca gerekli durumlarda ana zincire göndererek hızlı ve kullanıcı dostu bir deneyim sağlar.
Layer 2 projeleri, mevcut Ethereum araçlarıyla ve akıllı sözleşmeleriyle uyumlu olacak şekilde tasarlanmıştır. Geliştiriciler, mevcut kodlarını veya uygulamalarını neredeyse hiç değiştirmeden Layer 2 çözümlerine kolayca taşıyabilirler. Sağlanan bu büyük kolaylık, blockchain teknolojisinin benimsenmesini ve geliştiricilerin inovasyon yapmasını hızlandırır.
Optimistic Rollups, tüm işlemlerin geçerli olduğunu varsayar ve hesaplamaları yalnızca bir sahtekarlık kanıtı sunulduğunda gerçekleştirir. Bu, işlemlerin zincir dışında yürütüldüğü ve periyodik olarak gruplandırılıp Layer 1 zincirine gönderildiği anlamına gelir. Eğer bir işlemin hileli olduğu kanıtlanırsa işlem geri alınır ve suçu işleyen taraf cezalandırılır. Optimistic Rollups projeleri zincir dışı depolamanın yükünü azaltır, Ethereum'un ölçeklenebilirliğini artırır. Ekonomik teşvikler ve dolandırıcılık kanıtlarıyla da güvenliği sağlar.
Önde gelen Optimistic Rollup çözümlerinden biri olan Arbitrum, Ethereum'un ölçeklenebilirliğini artırmak için hesaplama ve depolamayı zincir dışına taşımaktadır. Ethereum Sanal Makinesi (EVM) ile tam uyumlu olan Arbitrum, Ethereum düğümlerinin her işlemi doğrulama gereksinimini atlar. "AnyTrust Guarantee" ile işlem geçerliliği sağlanır, bu da doğrulayıcıların ETH stake etmesini gerektirdiği için sahtekarlığa karşı mali caydırıcılık sağlanır.
Bir diğer büyük proje olan Optimism, kendi yazılım yığını olan OP Stack ile çalışmaktadır. Ethereum'un mimarisi ile sorunsuz bir şekilde entegre olur, geliştiricilere ölçeklenebilir akıllı sözleşmeler ve düşük ücretlerle çapraz zincir uygulamaları oluşturma imkanı verir. Optimism'in tek bir sıralayıcı kullanması, işlem sıralaması ve blok üretimi adına önemli bir özelliktir.
Coinbase tarafından geliştirilen Base, OP Stack kullanılarak inşa edilmiş açık kaynaklı bir Optimistic Rollup projesidir. EVM uyumluluğunu garanti eder ve geliştiricilerin Ethereum veya diğer uyumlu zincirlerden EVM tabanlı uygulamalarını kolayca dağıtmasına olanak tanımaktadır.
Özellikle NFT alanına odaklanan Zora, OP Stack kullanılarak inşa edilmiştir. NFT basımını daha erişilebilir ve verimli hale getirmek için düşük maliyetli işlemler yaparak hızlı blok oluşturma imkanı sunmaktadır.
Mantle projesi, EigenDA olarak bilinen yenilikçi bir veri kullanılabilirliği çözümü sunmaktadır. Mantle, doğrulayıcı seti ve konsensüs protokolünü kullanarak Ethereum seviyesinde güvenlik sağlar. İşlem ücretlerini azaltarak verimliliği artırmak için işlemleri bloklar halinde sıkıştırır.
ZK-Rollup projeleri, bir işlem grubunun doğruluğunu doğrulamak için sıfır bilgi kanıtları olarak bilinen kriptografik kanıtları kullanır. Bu kanıtlar daha sonra Katman 1 zincirine gönderilerek güçlü güvenlik garantileri sağlanır. ZK-Rollups, işlemlerin geçerliliğini blockchaine taahhüt edilmeden önce matematiksel olarak kanıtlar.
Polygon, zkEVM ile birçok ZK-Rollups çözümü geliştirdi. Çözümler, mevcut Ethereum araçlarına ve akıllı sözleşmelerine uyumluluk sağladığı için ekosisteme aşina olan geliştiriciler için erişilebilirlik yaratıyor. zkEVM çözümü, işlemleri zincir dışında gerçekleştiriyor, ardından zincir üzerinde geçerliliklerini sıfır bilgi kanıtları kullanarak ispatlıyor.
zk-STARK teknolojisini kullanan StarkNet, yüksek ölçeklenebilirlik ve yüksek gizlilik sunmaktadır. İşlemleri zincir dışında işler, doğrular ve ardından kanıtları Ethereum ağına gönderir. StarkNet, herhangi bir akıllı sözleşmeyi çalıştırabildiği için geliştiriciler için çok amaçlı olma özelliğine sahiptir. Ayrıca, yerel hesap soyutlaması ve düşük işlem maliyetleri gibi özelliklere de sahiptir.
Matter Labs tarafından geliştirilen zkSync Era, ölçeklenebilirlik ile birlikte kullanıcı deneyimine odaklanırken Ethereum uyumluluğunu korur. İşlemleri zincir dışında işler ve bunları Ethereum ağına tek bir kanıt halinde toplar.
Scroll projesi, DeFi uygulamaları ve diğer yüksek işlem hacimli kullanım durumları için verimli bir alternatif olmayı amaçlar ve işlemleri sıkıştırmak için zk-SNARK'ları kullanır. Scroll, mevcut Ethereum akıllı sözleşmelerinin kolayca taşınabilmesini sağlayan EVM ile uyumludur.
NFT alanına odaklanan ImmutableX, NFT'lerin basımı ve ticareti için gaz ücretlerini azaltmak ve işlem hızlarını artırmak için ZK-Rollups teknolojisini kullanmaktadır. ImmutableX projesi, işlemleri ölçeklendirmek için StarkEx kullanmaktadır.
Syscoin, Layer 1 veri kullanılabilirliği ile çapraz zincir, EVM uyumlu ZK-Rollups teknolojisini birleştirmektedir. Syscoin, merkeziyetsiz finans alanında kilit bir aktör olmayı hedefliyor ve gelecekte Sıfır Bilgi Sanal Makineleri entegre etmeyi planlıyor.
Layer 2 Rollups, blockchain teknolojisinin ölçeklenebilirlik sorunlarına çözümler sunarken kendi içinde de çeşitli zorluklarla karşılaşmaktadır. Güvenlik ve merkeziyetsizlik dengesinin sağlanması, Layer 2 çözümlerinin belki de en büyük zorluk alanıdır. Validity Proofs ve Fraud Proofs gibi güvenlik modelleri, işlemlerin doğruluğunu ve ağın güvenliğini sağlamak için farklı yöntemler kullanmaktadır. Ancak, bu modellerin uygulanmasında teknik karmaşıklıklar ve güvenlik açıkları ortaya çıkabilir.
Kullanıcı deneyimi ve uygulama entegrasyonu da Layer 2 çözümlerinin geniş çapta benimsenmesi için oldukça önemlidir. Ancak, geliştiriciler Layer 2 çözümlerine geçişte teknik zorluklarla karşılaşabilmektedir. Ayrıca, mevcut blockchain uygulamalarının Layer 2 çözümlerine uyarlanması ek zaman ve kaynak gerektirmektedir.
Fraud Proofs modelinde sahtekarlığı önlemek için kullanılan ekonomik teşvikler ve cezaların etkinliği de karşılaşılan diğer bir zorluktur. Yanlış bir işlemi bildiren kullanıcıların ödüllendirilmesi ve sahte işlemi başlatanların cezalandırılmasıyla ağın güvenliğini sağlanabilir. Süreçlerin düzgün işlemesi için ekonomik modelin doğru tasarlanması ve uygulanması gerekmektedir.
Son olarak, regülasyon ve yasal uyumluluk konuları, Layer 2 çözümlerinin benimsenmesini zorlaştırmaktadır. Finansal uygulamalar ve dijital varlık işlemleri, çeşitli yasal düzenlemelere tabidir. Layer 2 çözümlerinin yasal gerekliliklere uyum sağlaması zorlayıcı olsa da teknolojinin benimsenmesi ve yaygınlaşması için önem taşımaktadır.
DeFi, Layer 2 projelerinin yoğun kullanıldığı alanlardan biridir. DeFi platformları, sahip olduğu avantajlar nedeniyle Layer 2 çözümlerine yönelmektedir. Uniswap gibi merkeziyetsiz borsalar, kullanıcıların hızlı ve düşük maliyetli ticaret yapabilmesi için Optimistic Rollups kullanmaktadır. Ayrıca, Aave ve Compound gibi borç verme platformları da Layer 2 projelerini entegre ederek işlem maliyetlerini düşürmekte ve kullanıcı deneyimini iyileştirmektedir.
NFT pazar yerleri, yüksek işlem ücretleri ve ağ tıkanıklıkları nedeniyle Layer 2 projelerine büyük ilgi göstermektedir. OpenSea gibi popüler NFT platformları, kullanıcıların daha düşük maliyetlerle NFT alım-satımı yapabilmesi için ZK-Rollups kullanmaktadır.
Layer 2 projeleri, mikro ödemelerde ve oyun sektöründe de önemli bir role sahiptir. Örneğin, Axie Infinity gibi blockchain tabanlı oyunlar, oyuncuların küçük işlemlerini düşük maliyetlerle yapabilmesi için Layer 2 projelerini kullanmaktadır. Brave Browser gibi uygulamalar ise kullanıcıların internette gezinirken küçük miktarlarda kripto para kazanmalarını sağlamak için Layer 2 teknolojisini entegre etmektedir.
Tedarik zinciri yönetimi, blockchain teknolojisinin şeffaflık ve izlenebilirlik avantajlarından faydalanmaktadır. VeChain gibi projeler, tedarik zincirindeki tüm işlemleri kayıt altına alarak ürünlerin kaynağından tüketiciye kadar olan süreçte izlenmesini sağlamaktadır.
uPort ve Civic gibi projeler, kullanıcıların kimlik bilgilerini güvenli bir şekilde saklamalarını ve paylaşmalarını sağlamak için blockchain teknolojisi kullanmaktadır. Layer 2 projeleri, bu işlemleri hızlı ve düşük maliyetle yaparak kullanıcı deneyimini iyileştirmektedir.
Gelecekte, Layer 2 Rollups ile birlikte blockchain ağlarının daha yüksek işlem kapasitelerine ulaşması ve daha geniş bir kullanıcı kitlesi tarafından benimsenmesi beklenmektedir. Ethereum’un kurucusu Vitalik Buterin’in de dahil olduğu bir grup insana göre, Layer 2 Rollups sayesinde Ethereum ağı saniyede binlerce işlemi gerçekleştirebilir hale gelecektir (Buterin, 2020).
Layer 2 Rollups, yeni inovasyonların ve uygulamaların geliştirilmesinin yolunu açması da muhtemeldir. Akademik araştırmalar, Layer 2 çözümlerinin sadece mevcut uygulamaları iyileştirmekle kalmayıp aynı zamanda yeni kullanım alanları ve iş modelleri oluşturacağını öngörmektedir. Sağlık, tedarik zinciri yönetimi, ve dijital kimlik doğrulama gibi alanlarda blockchain teknolojisinin kullanımının artması beklenmektedir.
Sıfır bilgi (ZK) kanıtı olarak da bilinen Validity Proofs, bazı bilgiler için kanıt oluşturan bir kanıtlayıcı ile aralarında hiçbir bilgi paylaşılmadan kanıtı doğrulayan bir doğrulayıcı arasında gerçekleşen bir işlem doğrulama yöntemidir.
Hata kanıtı olarak da bilinen Fraud Proofs ise bir doğrulayıcı tarafından sunulan, işlem durumunu sorgulayan bir kanıt yöntemidir. Uygulamaya dayalı olarak Fraud Proofs, işlemlerin bir bölümünden geçer ve bunları doğrulamaya çalışır. Fraud Proofs bir hata tespit ederse topluluğa eklenen işlemler kaldırılır ve toplu iş daha önceki, doğrulanabilir şekilde olan duruma geri döndürülür. Anlaşmazlık döneminde herhangi bir Fraud Proof sunulmazsa durum değişikliğinin doğru olduğu varsayılır.
Bir sorununuz mu var? Hemen iletişime geçin. Destek ekibimiz 7/24 hizmet veriyor.
Belirli özelliklere ilişkin ayrıntılı talimatlar için SSS'leri görüntüleyin.
Copyright © 2024 BiLira Teknoloji A.Ş.
Tüm hakları saklıdır.
Çerezlere Yönelik Aydınlatma Metni’nde daha detaylı şekilde açıklandığı üzere çerezler, benzer web işaretçileri, yerel depolama veya piksel etiketleri (tümü “Çerez” olarak anılacaktır) gibi çevrimiçi izleme teknolojilerini web sitemizi çalıştırmak, yasal yükümlülüklerimizi yerine getirmek, deneyiminizi iyileştirmek, hizmetlerimizi geliştirmek ve kişiselleştirme yapabilmek amaçları ile kullanıyoruz.
BiLira olarak, web sitemize giriş yaptığınızda aşağıda belirleyeceğiniz tercihlerinize göre çerez kullanımı gerçekleştirilecektir. Lütfen etkinleştirmek istediğiniz çerezleri seçtikten sonra panelin altında yer alan Tercihlerimi kaydet butonuna basarak tercihlerinizi kaydedebilirsiniz.
Bu çerezler, web sitemizin çalışması için zorunlu olan ve sistemlerimiz tarafından kapatılması mümkün olmayan çerezlerdir. Zorunlu çerezler, siz web sitemizi kullanırken sitenin temel işlevlerini sağlamak ve tabi olduğumuz hukuki düzenlemelerden doğan yasal yükümlülüklerimizi yerine getirmek için gereklidir. Bu çerezler, sizin tarafınızdan yapılan gizlilik tercihlerini ayarlamak, oturum açmak veya formları doldurmak gibi hizmetlerin yerine getirilmesine yardımcı olur. Bu çerezler ayrıca güvenli bir çevrim içi ortamın sağlanması da dahil olmak üzere yasal yükümlülüklerimizi yerine getirmemize destek olan tanımlama bilgilerini içerir.
Bu çerezler, web sitemizin gelişmiş bir işlevsellik ve kişiselleştirme sunmasına olanak sağlar. İşlevsellik çerezleri, kullanıcılarımızın web sitemizdeki tercihlerini, kullanıcı adını, dil ve bölge dahil olmak üzere sitemiz üzerinden yaptığı seçimleri hatırlamasını sağlar. Böylece web sitemizin tekrar ziyaret edilmesi durumunda, sitemizde önceden yapılan tercihlerin hatırlanmasına, sunulan hizmet veya işlevlerle ilgili deneyimin hızlanmasına ve geliştirilmesine yardımcı olur. Ayrıca işlevsellik çerezleri sayesinde, web sitemizi ilk defa kullandığınızda çıkan mesajların bir sonraki ziyaretinizde tekrar gösterilmemesi için sitemiz, daha önce gelip gelmediğinizi de hatırlar.
Bu çerezler, tercih ve ilgi alanlarınıza yönelik olarak size daha uygun reklamlar göstermek amacıyla kullanılır. Ayrıca bu çerezler, bir reklamın gösterilme sayısını sınırlandırmaya ve reklam kampanyalarının etkinliğini ölçmeye de yardımcı olur. Reklam ortaklarımız tarafından web sitemize yerleştirilebilen hedefleme/pazarlama amacı taşıyan bu çerezler ile ilgi alanlarınızın profili oluşturulmakta olup, siz web sitemizden ayrıldıktan sonra dahi başka web sitelerinde bu reklamları görmeye devam edebilirsiniz. Bu çerezler, doğrudan kişisel verilerinizi saklamamakta ancak tarayıcınızın ve internet cihazınızın belirlenebilir olmasına imkân sağlamaktadır. Bu çerezlerin kullanılmasına açık rızanızı vermemeniz durumunda, hedeflenmiş reklamlarla karşılaşma oranınızda düşük olacaktır.
