Layer-1 Nedir? Layer-1 Projeleri Nelerdir?

Blockchain Katmanları ve Layer-1’in Tanımı

Blockchain sistemleri genellikle birden fazla katmandan oluşur. Katmanlar, ağın işleyişini optimize etmek ve daha fazla kullanıcıya hizmet verebilmek için farklı görevleri yerine getirir. Layer-1, yani katman-1, katmanların en temelidir ve şu şekilde tanımlanabilir: Bir blockchain ağının tüm işlemlerinin gerçekleştiği ve doğrulandığı ana protokol katmanıdır. Bitcoin ve Ethereum gibi projeler, Layer-1 örnekleridir. Layer-2 ise, Layer-1 katmanının işlevselliklerini geliştiren bir eklenti gibidir. Özellikle işlem hızını artırmak ve ağ tıkanıklığını, yavaşlığını önlemek amacıyla Layer-2 çözümleri devreye girer. 

Layer-1 Projelerin Konsensüs Mekanizmaları

Proof of Work (PoW) 

Türkçesiyle İş İspatı diyebileceğimiz Proof of Work, Bitcoin gibi öncü projelerde uygulanan, matematiksel problemleri çözerek ağ güvenliğini sağlayan bir yöntemdir. Madenciler, SHA-256 gibi kriptografik hash fonksiyonlarını kullanarak blok başlıklarından bir hash değeri oluşturur ve bu değerin, ağın belirlediği bir hedefin altında olması için sürekli nonce denemeleri yapar. PoW, güçlü güvenlik vaat etmesine rağmen yüksek enerji tüketimi ve uzun işlem süreleriyle ölçeklenebilirlik konusunda sınıfta kalır.

Proof of Stake (PoS) 

Türkçesiyle Hisse İspatı diyebileceğimiz Proof of Stake, çevre dostu ve verimli bir alternatif olarak Ethereum gibi projelerde benimsenmiştir. PoS’ta, kullanıcılar belirli bir miktar kripto parayı kilitleyerek doğrulayıcı olma hakkı kazanırlar. Bu doğrulayıcılar, algoritma tarafından rastgele seçilme koşuluyla blok oluşturma ve doğrulama görevinde kullanılırlar. PoS, enerji tüketimini azaltırken daha hızlı işlem süreleri sunmaktadır, ancak büyük coin sahiplerinin ağdaki orantısız etkisi eleştiri konusudur.

‍

BiLira Kripto ile işlem yaparak Katman-1 blok zincirlerinin hızını, güvenliğini ve yeniliğini deneyimleyin.

Delegated Proof of Stake (DPoS) 

Türkçesiyle Yetkilendirilmiş Hisse İspatı diyebileceğimiz Delegated Proof of Stake, kullanıcıların doğrulayıcıları seçtiği bir konsensüs mekanizmasıdır. Coin sahipleri, doğrulayıcı olarak görev yapacak temsilcileri seçer ve bu doğrulayıcılar sırayla blok üretirler. DPoS, Binance Smart Chain gibi projelerde işlem hızını artırmak için tercih edilir, ancak merkeziyetsizlik açısından sınırlı bir yapısı vardır.

Proof of History (PoH) 

Tarih İspatı olarak adlandırılabilecek Proof of History (PoH), Solana gibi ölçeklenebilirlik odaklı blockchain projelerinde kullanılan yenilikçi bir konsensüs mekanizmasıdır. PoH, işlemlerin sırasını ve doğruluğunu kanıtlamak için kriptografik zaman damgalarını kullanır ve işlem doğrulama sürecini büyük ölçüde optimize eder. Paralel işlem doğrulamalarını da mümkün kılan PoH, saniyede binlerce işlem gerçekleştirme kapasitesine ulaşarak özellikle yüksek işlem hacmi gerektiren finansal uygulamalar, merkeziyetsiz borsalar ve oyun platformları gibi alanlar için idealdir. 

Proof of Staked Authority (PoSA)

Proof of Staked Authority (PoSA), hibrit bir konsensüs mekanizmasıdır. PoS ve DPoA modellerini birleştirerek verimliliği arttırmayı amaçlar. Doğrulayıcılar, belirli bir miktarda kripto para stake ederek seçilir ve blok oluşturma süreçlerini yürütür. Sınırlı sayıda doğrulayıcı, işlemleri hızlandırırken. Merkeziyetsizlikten ödün verse de PoSA, ölçeklenebilirlik ve düşük işlem maliyetleri ile ticari uygulamalar için ideal bir çözümdür.       

Pure Proof of Stake (PPoS) 

Yenilikçi bir konsensüs mekanizması olan Pure Proof of Stake, işlemleri doğrulama ve blok üretme süreçlerinde rastgelelik ilkesine dayanarak, ağdaki tüm kullanıcıların potansiyel doğrulayıcı olabilmesini sağlar. Doğrulayıcıları rastgele seçmek için kriptografik bir sıralama protokolü kullanılır ve böylece ağın belirli bir grup veya birey tarafından kontrol edilme ihtimalini ortadan kalkar. Kullanıcıların doğrulayıcı olarak seçilme şansı, sahip oldukları kripto para miktarına bağlı olsa da süreç tamamen rastgele olduğundan, büyük varlık sahiplerini orantısız bir etkiye sahip değildir. 

Layer-1 Coin ve Proje Örnekleri

Bitcoin (BTC)

Bitcoin, blockchain teknolojisinin ilk örneğidir, diğer bir ifadeyle başlangıcıdır. PoW konsensüs mekanizmasıyla çalışan Bitcoin ağı, güvenliği ve merkeziyetsizliği önceliklendirir. Ancak, bu önceliklendirme, işlem hızının düşmesine ve enerji tüketiminin artmasına neden olmaktadır. 

‍

Bitcoin hakkında daha fazla bilgi için bitcoin.org’u ziyaret edebilirsiniz.

Ethereum (ETH): Akıllı Kontratlara Dayalı Layer-1 Protokolü

Ethereum, akıllı kontratları destekleyen ilk Layer-1 projesidir. Geliştiricilere merkeziyetsiz uygulamalar (dApp) oluşturma imkanı tanıyan Ethereum, blockchain ekosisteminde bir devrim yarattığı söylenebilir. Ethereum'un PoS mekanizmasına geçiş süreci, ağın ölçeklenebilirliğini artırmak amacıyla yapılmıştır.  

‍

Ethereum hakkında daha fazla bilgi için ethereum.org/tr’u ziyaret edebilirsiniz.

Binance Smart Chain (BSC): Yüksek Hız ve Düşük Maliyet

Binance Smart Chain (BSC), Binance tarafından geliştirilen bir Layer-1 ağıdır. İşlem hızı ve düşük maliyet avantajları sunar. BSC, Proof of Staked Authority (PoSA) adı verilen hibrit bir konsensüs mekanizmasını kullanır. BSC'nin en önemli özelliklerinden biri, merkeziyetsiz finans (DeFi) uygulamalarını desteklemesi ve geniş bir ekosisteme sahip olmasıdır. PancakeSwap gibi popüler borsalar BSC üzerinde çalışır. BSC'nin işlem ücretleri Ethereum'a kıyasla daha düşüktür. 

‍

Binance Smart Chain hakkında daha fazla bilgi için bscscan.com’u ziyaret edebilirsiniz.

Cardano (ADA): Araştırma Tabanlı Gelişmiş Blockchain

Cardano, bilimsel temellere dayanan bir Layer-1 blockchain ağıdır. Geliştiricisi Charles Hoskinson, Ethereum'un da kurucularından biridir. Cardano'yu oluştururken daha güvenli, ölçeklenebilir ve sürdürülebilir bir ekosistem oluşturmayı hedeflemiştir. Cardano’nun en dikkat çekici özelliği, Ouroboros adı verilen benzersiz bir Proof of Stake (PoS) mekanizmasını kullanmasıdır. Cardano'nun geliştirme süreci diğer blockchain projelerinden farklı olarak, bilimsel makaleler ve hakem değerlendirmeleri ile şekillenmiştir.

‍

Cardano hakkında daha fazla bilgi için cardano.org’u ziyaret edebilirsiniz.

Solana (SOL): Yüksek İşlem Kapasiteli Layer-1 Protokolü

Solana, hız ve ölçeklenebilirlik açısından blockchain dünyasında etki yaratan bir Layer-1 protokolüdür. Solana ağı, saniyede yaklaşık 65.000 işlem kapasitesine sahiptir. Bu hızlı işlem hızı, blockchain teknolojisinin mevcut sınırlamalarını zorlar niteliktedir. Solana'nın başarısının arkasındaki en büyük faktör, Proof of History (PoH) adı verilen yenilikçi konsensüs mekanizmasına sahip olmasıdır. PoH, işlemleri zaman damgaları ile sıralayarak ağın daha hızlı çalışmasını sağlar.

‍

Solana hakkında daha fazla bilgi için solana.com’u ziyaret edebilirsiniz.

‍

Yatırımlarınıza Layer-1 Teknolojisi ile Güç Verin! Bitcoin'den Solana'ya en yüksek performansa sahip Layer-1 coinlerine BiLira Kripto ile erişin.

Öne Çıkan Diğer Layer-1 Projeleri: Avalanche, Polkadot, Tezos, Algorand

• Avalanche (AVAX): Yüksek hız, düşük maliyet ve ölçeklenebilirlik odaklı bir Layer-1 blockchain ağıdır. Avalanche'ın en önemli özelliklerinden biri, birden fazla alt zinciri destekleyerek uygulama geliştiricilerine esneklik sağlamasıdır. Bu alt zincirler, farklı kullanım senaryolarına göre özelleştirilebilir.
• Polkadot (DOT): Polkadot, farklı blockchain ağlarını birbirine bağlayan bir Layer-1 protokolüdür. Blockchainlerin veri ve varlık paylaşımı bu bağlantıyla kolaylaşır. Polkadot'un en dikkat çeken özelliği, parachain adı verilen yan zincirlerdir. Parachainler ana zincire entegre bir şekilde çalışarak ölçeklenebilirliği artırır.
• Tezos (XTZ): Tezos, Proof of Stake mekanizmasını kullanır ve çevre dostu bir yapıya sahiptir. En önemli özelliği kendi kendini güncelleyebilmesidir. Ağın esnek yapısı, özellikle finansal uygulamalar ve NFT projeleri için tercih edilmesini sağlamıştır.
• Algorand (ALGO): Hızın ve güvenliğin bir arada sunulduğu Algorand, Pure Proof of Stake (PPoS) adı verilen konsensüs mekanizmasına sahiptir. Algorand’ta tüm kullanıcılar ağ yönetimine katılabilirler.

Layer-1 Blok Zincirlerin Avantajları ve Dezavantajları

• Yüksek Güvenlik Seviyesi: Layer-1 blok zincirler, doğrudan zincir üzerinde çalışan konsensüs mekanizmaları sayesinde yüksek güvenlikli bir yapıdadır. Proof of Work (PoW) gibi sağlam ve test edilmiş protokoller, işlemlerin manipülasyona karşı dirençli olmasını sağlar. 
• Bağımsızlık: Layer-1 blok zincirler, herhangi bir üst katmana bağımlı olmadan çalışır. Örneğin, Ethereum’un Layer-1 yapısı, akıllı kontratların ve merkeziyetsiz uygulamaların (dApps) doğrudan ağ üzerinde çalışmasına olanak tanır. 
• Geniş Kapsamlı Ekosistemler: Layer-1 ağları, kendi içinde gelişen bir ekosisteme sahiptir. Örneğin, Ethereum’un altyapısı, merkeziyetsiz finans (DeFi), NFT pazarları ve oyun sektöründe kullanılan uygulamaların temelini oluşturur. 
• Merkeziyetsizlik: Özellikle Bitcoin gibi Layer-1 blok zincirler, merkeziyetsizlik prensibine sıkı sıkıya bağlıdır. 

• Düşük İşlem Hızı ve Ölçeklenebilirlik: Layer-1 blok zincirlerin en büyük dezavantajlarından biri, ağ yoğunluğu arttığında işlem hızlarının düşmesidir. Örneğin, Bitcoin ve Ethereum, işlem kapasitesi sınırlı olduğu için yoğun dönemlerde yavaşlama yaşayabilir. 
• Enerji Tüketimi: Özellikle Proof of Work (PoW) mekanizmasını kullanan Layer-1 blok zincirler, yüksek enerji tüketimi nedeniyle eleştirilir. Bitcoin ağının yıllık enerji tüketimi, bazı küçük ülkelerin toplam enerji tüketimini aşmaktadır. 
• Geliştirme ve Bakım Maliyetleri: Layer-1 blok zincirler, karmaşık altyapıları nedeniyle yüksek geliştirme ve bakım maliyetleri gerektirir. Ağ güncellemeleri, fork işlemleri ve yeni özelliklerin eklemeleri genellikle zaman alıcı ve pahalıdır. 

Merkeziyetsizlik ve Performans Arasındaki Denge Sorunu: Layer-1 blok zincirler, merkeziyetsizlik ve işlem performansı arasında bir denge kurmayı çalışır. Ağın merkeziyetsizliğini güçlendirmek genellikle işlem hızlarını ve ölçeklenebilirliği olumsuz etkiler.

‍

‍

‍