Adım Adım İnternetin Evrimi: Web 3.0

Sürekli gelişen ve kullanıcılarına yeni deneyimler sunan internet teknolojisi, günümüze kadar 30 yıllık bir evrim süreci geçirdi. Kullanıcılarına statik bir deneyim sunan Web 1.0, sosyal medya ve dinamik web siteleri ile gelen Web 2.0’ın ardından Web 3.0 teknolojisi sunduğu ayrıcalıklarla herkesi heyecanlandırıyor.

Statik HTML sayfalarından oluşan ve bilgileri çevrimiçi olarak gösteren Web 1.0, kullanıcılara içerikler ve basit etkileşimler sağlıyordu. Web 1 üzerinde bir sitede bulunabilecek maksimum medya, GIF’ler ve harici olarak hazırlanmış flash animasyonları veya Java Script ürünleriydi. Bu format tek bir sunucunun ev sahipliği yaptığı, bilgilerin hiçbir sansüre takılmadan internet üzerinde yayılabildiği tamamen merkeziyetsiz bir yapı sağlıyordu. Fakat Web 1'in en büyük dezavantajı kullanıcıların bilgi üretim/düzenleme erişimi olmaması ve kısıtlı etkileşim yaratabilmesiydi.

Web 2.0 döneminde ise web sitesi düzenleme/üretme panelleri daha erişilebilir bir hale geldi ve  internet daha interaktif bir alan oldu. İnternetin güncel versiyonu olan Web 2’de içeriklerinizi oluşturabilir, uygulamalar ve kullanıcılar ile etkileşime geçebilirsiniz. WordPress ve Tumblr gibi hizmet sağlayıcılarda içerik üretebilir, Facebook, Instagram, Twitter ve YouTube gibi sosyal medya platformlarında bağlantılarınızı artırıp etkileşim kurabilirsiniz.

Yaşanan bu internet devriminin avantajlarından, en çok Web 2 odaklı şirketler yararlandı. Kullanıcılarından büyük bir veri tabanı oluşturan bu şirketler, tüketiciyi hedefleyen reklamlar ve ekosisteminde tutacak stratejileri ile hayatımızda büyük bir değişim yarattı. Bu noktada veri izleme ve veri mülkiyeti gibi kavramlar da hayatlarımıza girdi. Kullanıcılar, verilerinin ve bilgilerinin şirketlere teslim edildiği bu sistemde ciddi güvenlik sorunları riskiyle karşı karşıya kaldı.

İnternet üzerindeki her adımımız ve kullanıcı bilgilerimiz kopyalanır, merkezi bir sunucuya gönderilir. Peki verilerimizi saklayan kişi ve kurumlara güvenebilir miyiz? İnternetin merkezi varlığı güvenlik ve gizlilik sorunlarını beraberinde getirir. Kurumlar tarafından depolanıp yönetilen veriler, çalmak veya manipüle etmek isteyen kişilerin peşine düştüğünde tek bir merkezi yerde olacaktır. Web 3.0 teknolojisi ise tüm etkileşimler ve verilerin saklanması noktasında yazılımsal çözümler ile karşımıza çıkıyor. 

Web 3 teknolojisi; blokzincir gibi eşler arası (P2P- Peer to Peer) teknolojiler, sanal gerçeklik ve açık kaynaklı yazılımları bir araya getirir. Merkeziyetsizlik odaklı mantığıyla verileri tek bir merkezde değil dağıtık olarak korur ve depolar. Bu sayede manipülatörlerin bu bilgilere ulaşması imkansıza yakın hale gelir.

Aracı olmaksızın P2P gerçekleşen işlemlerin ilk adımı Bitcoin’in ortaya çıkmasıyla atıldı. Web 3.0’da da veriler, bu mantık ile bir blokzincir ağının birden çok bilgisayardaki kopyalarının ortaklaşması ile doğrulanarak saklanır. Yapılacak her işleme ait adımlar, protokoller üzerindeki akıllı kontratlar ile sağlanır ve böylece üçüncü şahıslar ortadan kaldırılarak güven payı herkese dağıtılır. Bu sistemler ile blokzincir projeleri, kripto paralar ve etrafında inşa edilen ekosistemler gelişmektedir.

Web 3.0 ile birlikte kullanıcılar, bilgilerini koruyarak ve aracı olmadan merkeziyetsiz finans ürünlerini kullanabiliyor, DAO’lar ile yönetişim mekanizmalarında söz sahibi olabiliyor ve dijital varlıklara sahip olabiliyor. Yakın gelecekte birçok platformun merkeziyetsizlik ve güven üzerine kurulu bir konsepte geçmesi bekleniyor.

Geleceğin Web dünyası şekillenirken daha kolay entegre olmamızı sağlayan Türk projelerinden birisi de BiLira. BiLira, Türk lirası’na endeksli bir stabil kripto parası TRYB ile merkeziyetsiz finans dünyasında kullanım alanları sunan ve kendi ekosistemini genişleten bir projedir. Türk blokzincir ekosisteminde Web 3.0 konseptine en uygun projelerden biri olan BiLira, geleceğin finans dünyasına adım atarken kurumsal firmalar ve son kullanıcılar arasındaki köprü görevini üstlenmeyi hedefliyor.